JASKRA
Jaskra to przewlekła, postępująca choroba oczu, polegająca na stopniowym uszkodzeniu nerwu wzrokowego, co skutkuje ograniczeniem pola widzenia przy zachowanej dobrej ostrości wzroku. Ograniczenie pola widzenia następuje na tyle powoli, że pacjent na ogół nie jest w stanie tego samodzielnie zauważyć, aż do momentu, kiedy choroba jest już bardzo zaawansowana. Jaskra dotyczy zarówno ludzi starszych, jak i młodych; jest pierwszą globalnie i drugą w krajach wysoko rozwiniętych (po AMD) przyczyną nieodwracalnej utraty wzroku.
Jaskra : objawy – większość przypadków jest niestety prawie bezobjawowa. Ubytki w jaskrze powstają asymetrycznie i w sposób podstępny, trudno je początkowo zarejestrować. Do objawów jaskry nie należą „czarne plamy” ani „czarny tunel”, jak to przedstawia wiele plakatów i tzw. „materiałów edukacyjnych”. Początkowo chory przestaje rejestrować obrazy znajdujące się na obrzeżach pola widzenia, a braki w obrazie mózg uzupełnia podobnymi pikselami. Wyjątek stanowi dość rzadka jaskra z zamykającym się kątem, gdzie objawy są ewidentne, należą do nich: ból oka, pogorszenie ostrości wzroku i widzenie tęczowych kół wokół na źródeł światła. Poniżej przedstawiono kolejno: widzenie prawidłowe, jaskrę umiarkowaną i chorobę zaawansowaną.
Jaskra : rodzaje – generalnie można dokonać podziału na jaskrę z otwartym i zamykającym się kątem przesączania, który to podział wynika z budowy oka.
Jaskra z otwartym kątem to większość przypadków. Charakteryzuje się powolnym przebiegiem i brakiem dolegliwości. Ciśnienie oka jest umiarkowanie podwyższone, a często nawet w normie. Przyczyny nie są do końca poznane – ważna jest skłonność genetyczna oraz tak zwaneczynniki ryzyka, jak podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, krótkowzroczność, zaburzenia ciśnienia ogólnego (za niskie albo za wysokie), cukrzyca, migreny, choroby autoimmunologiczne. Jaskra z otwartym kątem jest nieuleczalna. Jednak bardzo często udaje się zahamować jej postęp, co zapewnia dobre widzenie przez całe życie. Warunkiem jest obniżenie ciśnienia w oku i wyjściowy brak znacznego zaawansowania choroby. W leczeniu jaskry kluczowe jest wczesne postawienie rozpoznania przez specjalistę na podstawie rozmowy z pacjentem, szczegółowego badania oka i wykonanych badań obrazowych – pola widzenia, HRT, GDX, OCT i pachymetrii. Leczenie odbywa się za pomocą kropli do oka, zabiegów laserowych lub operacyjnych.
Jaskra z zamykającym się kątem występuje na ogół u dalekowidzów, wiąże się z ostrym lub podostrym zablokowaniem odpływu płynu z oka. Daje to różnego rodzaju dolegliwości: przewlekłe, umiarkowanego stopnia bóle oka czy zaburzenia widzenia pod postacią zamglenia obrazu lub widocznego wokół źródeł światła zjawiska „halo” (tęczowe koła). W skrajnych przypadkach (ostry atak jaskry) pojawia się nagły bardzo silny ból oka i głowy ze znacznym pogorszeniem widzenia. Jaskrę z zamykającym się kątem na ogół udaje się całkowicie opanować wykonując ambulatoryjnie zabieg laserowy – tzw. irydotomię (jest to leczenie „z wyboru”) i ewentualnie stosując odpowiednie krople. U niektórych pacjentów może być wymagane leczenie operacyjne. W przypadku ostrego ataku jaskry konieczne jest leczenie szpitalne i podawanie leków dożylnie.
Jaskra – leczenie i badania
Podstawowe badania w kierunku jaskry (wykonywane w Optimum):
- pole widzenia (klasyczne komputerowe lub zdwojonej częstotliwości FDT)
- badanie HRT3 – ftalmoskopia laserowa nerwu wzrokowego
- badanie GDX Pro – polarymetria laserowa włókien nerwowych siatkówki GDX Pro
- koherentna tomografia optyczna OCT RNFL (włókien nerwowych) i tomograia oka OCT GCC (komórek zwojowych)
- pomiar grubości rogówki – pachymetria
Wszystkie wymienione badania wykonujemy w Centrum Okulistycznym OPTIMUM. Wyniki pacjent otrzymuje od ręki; są one zinterpretowane i opisane przez specjalistę chorób oczu, wyspecjalizowanego w okulistycznej diagnostyce obrazowej. Przy kolejnych badaniach na tym samym aparacie wyznaczony jest tzw. trend progresji, pozwalający stwierdzić czy choroba jest opanowana, czy też ulega pogorszeniu.
► OBEJRZYJ MATERIAŁ EDUKACYJNY “JAK ROZPOZNAĆ JASKRĘ ?” – Dr n. med. Jaromir Wasyluk, specjalista chorób oczu; program z cyklu “Specjalista radzi” (Kafeteria.tv Wirtualnej Polski)
ZAĆMA (katarakta)
Zaćma to stopniowe, postępujące z wiekiem zmętnienie soczewki, znajdującej się wewnątrz oka, związane ze starzeniem się tej struktury. Dotyczy to wszystkich, bez wyjątku, osób starszych, jednak nie u wszystkich przebiega z jednakową intensywnością. Niektóre rodzaje zaćmy mogą zdarzać się także w młodszym wieku – po urazie oka, w cukrzycy, po leczeniu sterydami czy kontakcie ze szkodliwymi substancjami. Do typowych objawów zaćmy należą: pogorszenie ostrości widzenia, problemy z oceną odległości, przymglone widzenie, męczliwość oczu przy czytaniu i oglądaniu telewizji.
Zaćma – leczenie
W obecnych czasach zaćmy można bez problemu pozbyć się operacyjnie – jest to jedyna skuteczna metoda leczenia zaćmy. Zabieg polega na usunięciu zmętniałej soczewki za pomocą ultradźwięków i w jej miejsce wszczepieniu (przez kanalik szerokości około 2 mm) nowej soczewki z tworzywa sztucznego (bez szwów). Operacja jest bardzo mało obciążająca dla pacjentów i wykonywana najczęściej w znieczuleniu miejscowym. Chory przeważnie wraca po zabiegu do domu, a do pełnej aktywności może powrócić po miesiącu. Standardowe implanty sztucznych soczewek zapewniają wyraźne widzenie na jedną odległość (np. w dal), a do czytania dalej potrzebne będą okulary. Soczewki ponadstandardowe (tzw. “Premium” – niestety nierefundowane przez NFZ) mogą zapewnić dobre widzenie jednocześnie do dali i do bliży, a także korekcję istniejącego astygmatyzmu.
Zaćma nadaje się wtedy do operacji, kiedy złe widzenie zaczyna pacjentowi przeszkadzać, utrudniając funkcjonowanie czy wykonywanie pracy zawodowej. A więc zawsze, przed podjęciem decyzji, niezbędna jest wspólna rozmowa pacjenta z okulistą i wybranie momentu zabiegu oraz rodzaju implantu. Jeśli w trakcie konsultacji lekarz stwierdzi potrzebę operacji, pacjent zostaje przez niego skontaktowany bezpośrednio z najlepszymi, współpracującymi z naszym ośrodkiem mikrochirurgami okulistycznymi.
Podstawowe badanie diagnostyczne w kierunku zaćmy to biomikroskopia oczu w lampie szczelinowej. Jest to stały element każdej konsultacji okulistycznej w Centrum Okulistycznym OPTIMUM.
ZWYRODNIENIE PLAMKI ŻÓŁTEJ ZWIĄZANE Z WIEKIEM (AMD)
(Age-related Macular Degeneration)
Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD: Age-related Macular Degeneration) to najczęstsza przyczyna nieodwracalnego pogorszenia wzroku u osób powyżej 65 roku życia, a w związku ze starzeniem się społeczeństwa, stała się także pierwszym powodem całkowitej ślepoty w krajach wysoko rozwiniętych.
Zwyrodnienie plamki żółtej polega na stopniowej degeneracji siatkówki – cienkiej warstwy wyściełającej od wewnątrz gałkę oczną i odbierającej impulsy wzrokowe. Choroba dotyka centralną, najważniejszą część siatkówki, nazywaną plamką żółtą. Ten niewielki obszar, o powierzchni kilku milimetrów kwadratowych, odpowiada za wyraźne widzenie – zdolność czytania, rozróżniania szczegółów czy percepcję barw. Jego uszkodzenie powoduje znaczną i najczęściej nieodwracalną dysfunkcję wzroku.
Wstęp do AMD stanowi najczęściej pojawienie się druzów (złogów) pod siatkówką lub przegrupowań barwnika – widać je w badaniu dna oka. Następnie choroba może ujawnić się jako postać sucha lub wysiękowa.
Sucha postać zwyrodnienia plamki żółtej (zanik geograficzny) postępuje powoli, stopniowo, nieodwracalnie niestety pogarszając ostrość wzroku. Nie ma na nią skutecznego leczenia.
Wysiękowa postać zwyrodnienia plamki żółtej (neowaskularyzacja) polega na rozroście pod siatkówką nieprawidłowych naczyń krwionośnych, z których przesącza się płyn. Ta postać choroby przebiega szybciej, niż poprzednia i mocniej uszkadza wzrok. W leczeniu postaci wysiękowej zwyrodnienia plamki żółtej stosuje się głównie iniekcje (mikro-zastrzyki) do gałki ocznej z substancji hamującej rozrost nieprawidłowych naczyń (Lucentis, Avastin, Eylea). Czasem też wykorzystuje się laseroterapię siatkówki.
Czynniki ryzyka zwyrodnienia plamki żółtej to przede wszystkim występowanie tej choroby w najbliższej rodzinie, palenie papierosów, wysoki poziom cholesterolu we krwi, ekspozycja na światło UV czy niedobory luteiny i zeaksantyny (obecnych m.in. w szpinaku, kukurydzy i brokułach).
W wykrywaniu AMD największe znacznie ma badanie dna oka (ewentualnie z jego fotografią) oraz optyczna koherentna tomografia siatkówki – badanie OCT. Ta ostania pozwala na ogół w sposób rozstrzygający odróżnić przewlekłą postać choroby (suchą) od postaci szybko postępującej (wysiękowej), gdzie niezbędne jest pilne zastosowanie leczenia zastrzykami z substancją powstrzymującą rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych w naczyniówce i siatkówce oka. Czasem niezbędne może być wykonanie badania siatkówki z podaniem kontrastu dożylnie – angiografia.
Zwyrodnienie plamki żółtej – badania
Podstawowe badania w kierunku zwyrodnienia plamki żółtej: badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic kroplami (stały element każdej konsultacji), test Amslera oraz tomografia optyczna plamki żółtej (OCT) i cyfrowa fotografia dna oka (fundusforografia) – wykonywane w Centrum Okulistycznym OPTIMUM na spektralnym tomografie optycznym najnowszej generacji. Wyniki są opisane przez doświadczonego specjalistę chorób oczu.
Wykonaj samodzielnie TEST AMSLERA ! (⇐ kliknij na ten link) – patrząc jednym okiem (drugie musi być zasłonięte) z odległości około 40 cm na centralny czarny punkt, wszystkie linie powinny tworzyć regularną, równą “kratkę”. Jeśli którekolwiek z linii się krzywią lub są zniekształcone, należy pilnie zgłosić się na badanie okulistyczne oraz wykonać odpowiednie testy diagnostyczne, obrazujące plamkę żółtą (przede wszystkim badanie OCT).
RETINOPATIA CUKRZYCOWA i NADCIŚNIENIOWA
Retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa – objawy
Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze krwi z czasem wywołują zmiany w siatkówce oka,początkowo głównie w naczyniach krwionośnych. Często są one niewielkie i nie wpływają na widzenie. Zdarza się jednak, że mogą poważnie i co najgorsze – nieodwracalnie – uszkadzać wzrok. Szczególnie narażeni są chorzy na cukrzycę typu I (na insulinie) i pacjenci ze źle kontrolowanym poziomem cukru we krwi. Zaniedbana retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa może skutkować krwotokiem do wnętrza oka, obrzękiem plamki żółtej, odwarstwieniem siatkówki czy jaskrą wtórną. Powoduje to często trwałe pogorszenie ostrości wzroku.
Retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa – leczenie
Wczesne wykrycie retinopatii cukrzycowej i nadciśnieniowej pozwala wdrożyć odpowiednie leczenie, przede wszystkim laseroterapię lub iniekcje (specjalne zastrzyki do oka), i zapobiec poważnym następstwom, z których najgorszym jest całkowita utrata widzenia. W Centrum Okulistycznym OPTIMUM możliwe jest leczenie powikłań okulistycznych cukrzycy za pomocą lasera argonowego, zarówno w zakresie obrzęku plamki (terapia mikropulsowa) jak i innych rejonów siatkówki (fotokoagulacja).
Retinopatia cukrzycowa jest na świecie jedną z głównych przyczyn ślepoty w grupie osób aktywnych zawodowo. W tych chorobach najważniejsza jest profilaktyka – dbanie o właściwy poziom cukru we krwi, prawidłowe ciśnienie tętnicze i regularne kontrole okulistyczne (raz na pół roku, a czasem nawet częściej).
Podstawowe badanie w leczeniu retinopatii cukrzycowej to badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic oraz tomografia optyczna siatkówki OCT czy badanie USG (wykonywane w Centrum Okulistycznym OPTIMUM).
ZAPALENIE SPOJÓWEK
Zapalenia spojówek to jedne z najczęstszych chorób okulistycznych – dotyczą dzieci i dorosłych. Mogą być spowodowane infekcją oka – najczęściej bakteryjną lub wirusową czy też alergią, np. na pyłki, sierść, roztocza itd. Często towarzyszą infekcji górnych dróg oddechowych (gardło, nos).
Najczęstsze objawy zapalenia spojówek to zaczerwienienie oczu, swędzenie i pieczenie, nadwrażliwość na światło i pojawienie się w oku wydzieliny (ropnej, śluzowej lub wodnistej).
Zapalenia spojówek leczymy w zależności od rodzaju wywołującego je czynnika – antybiotykami, lekami przeciwzapalnymi lub przeciwalergicznymi, zapisywanymi na receptę po konsultacji okulistycznej. W wyjątkowych przypadkach oprócz podawania kropli do oczu może być konieczność zastosowania leków ogólnych.
Jeśli zapalenie spojówek pojawia się u osoby noszącej soczewki kontaktowe lub u małego dziecka wizyta okulistyczna powinna odbyć się w trybie pilnym.
Niektóre zapalenia spojówek, zwłaszcza jeśli są przewlekłe, nie poddające się leczeniu antybiotykami i towarzyszy im zaczerwienienie i swędzenie brzegów powiek mogą być wywoływane przez roztocza z grupy Demodex (nużeńce). W takim przypadku należy wykonać badanie mikrobiologiczne rzęs. W Centrum Okulistycznym OPTIMUM przeprowadza je doświadczony mikrobiolog. Więcej o badaniu na nużeńca przeczytasz TUTAJ
